ابوحنیفه نعمان

ملیت :  ایرانی   -  قرن : 2 منبع : اثرآفرینان (جلد اول-ششم)

(150 -80 ق)، فقیه، محدث، مؤسس مذهب حنفیه و متكلم. مشهور به امام اصحاب راى و امام اعظم. نژاد ایرانى داشت. جدّ وى از موالى تیم بود كه از كابل به كوفه آورده شده بود. ابوحنیفه در كوفه متولد شد، و مدتى به تجارت خز مشغول بود. وى از شاگردان امام باقر (ع) و امام صادق (ع) و حّماد بن ابى‏سلیمان و عطاء بن ابى‏رباح بود. ابوحنیفه پس از مرگ حمّاد مرجع عمده‏ى مكتب فقهى كوفه گردید. ابوحنیفه خود كتابى در فقه ننوشته است ولى آراء و بحثهایش از سوى شاگردان وى جمع‏آورى شده و به همین جهت بعضى از تألیفات شاگردان او باید به عنوان منابع اصلى مذهب حنفى تلّقى شود. فقه ابوحنیفه داراى چنان مطالب تازه و صریحى است كه قسمت مهمّى از آن را شاگردانش محكوم و مردود شناخته‏اند. آراى فقهى او، در مقایسه با موارد اصولى آراى معاصرانش، مشروح‏تر و دوراندیشانه‏تر است. فقه او به طور كلى از جهت استدلال عالى و غالباً قاطع است و كمتر جنبه‏ى عملى را در نظر مى‏آورد. او علاوه بر به كارگیرى رأى و قیاس كمتر حاضر است كه مانند ارباب مذاهب دیگر از سنّت در برابر احادیث آحاد دست بكشد. ابوحنیفه در كلام نیز دست داشته است. وى مدتى زندانى شد و سرانجام در زندان وفات كرد. مقبره‏ى وى در اعظمیه‏ى بغداد است. او شاگردان زیادى داشت از جمله: زفر بن هذیل، داوود طائى، ابویوسف قاضى، ابومطیع بلخى، محمد بن حسین شیبانى، اسد بن عمرو بجلى، حسن بن زیاد لؤلؤى و پسرش حمّاد بن ابى‏حنیفه و عبداللَّه بن مبارك و جارود نیشابورى و عبدالكریم جرجانى و ابونعیم و وكیع. از آثار او: كتاب «مسند»، در حدیث كه جمع‏آورى شاگردان اوست؛ «المخارج»، در فقه كه روایت ابویوسف از اوست. برخى به غلط كتابهایى را به او نسبت داده‏اند از جمله: «فقه الاكبر»، كه عقاید اصیل ابوحنیفه را نشان مى‏دهد؛ «العالم والمتعلّم»؛ «فقه الاَبسَط».